«پدافند یمن | آزمونی سخت برای برتری هوایی آمریکا

درحالی که آمریکا در دو سال گذشته با انجام صدها حمله هوایی به یمن سعی کرده تا زیرساختهای نظامی انصارالله را نابود کند اما این اقدامات نه تنها نتوانسته روند عملیات‌های حمایتی صنعا از غزه را مختل کند بلکه انگیزه‌ای شده تا قدرت دفاعی یمن به ویژه پدافند هوایی پیشرفت چشمگیری داشته است.    

انصارالله در این مدت علاوه‌بر اینکه توانسته با بهره‌گیری از سامانه‌های پدافندی، 21 پهپاد آمریکایی را سرنگون کند، اکنون به فناوری‌های جدید دست پیدا کرده است که طی آن جنگنده‌های فوق پیشرفته آمریکایی نیز از دست پدافند یمنی‌ها در امان نیستند.

پس از سرنگونی جنگنده اف -18 آمریکا در دریای سرخ در دی ماه سال گذشته که برای فرار از حمله موشکی انصارالله با شلیک پدافند خودی سرنگون شد، دومین جنگنده این کشور نیز اخیرا به شکل دیگری از رده خارج شد.

در این رابطه، در یک رویداد کم‌سابقه، یک جنگنده اف-۱۸ روز دو‌شنبه (8 اردیبهشت) از عرشه ناو هواپیمابر یواس‌اس هری ترومن به دریای سرخ سقوط کرد. مقام‌های آمریکایی که نامشان فاش نشده به سی‌ان‌ان گفته‌اند که این جنگنده هنگامی که از طریق یک یدک‌کش در حال کشیده شدن بود، در دریا سقوط کرده است. جنگنده‌ها در روی ناو، به طور معمول یدک‌کشی می‌شوند تا در جایی که برای هرگونه عملیات پروازی یا سایر کار‌ها موردنیاز هستند، متوقف شوند.

رویداد سقوط اف- ۱۸ زمانی اتفاق افتاده که ناو آمریکایی برای اجتناب از اصابت موشک شلیک شده یمنی‌ها به سمت ناو، مجبور به تغییر مسیر شدید و ناگهانی شده که این جنگنده در هنگام کشیده شدن از طریق یدک‌کش، به دریا سقوط کرده است. سقوط پهپادها و جنگنده‌های آمریکایی در ماههای اخیر بیانگر این است که معادلات قدرت در منطقه تغییر یافته و واشینگتن دیگر مانند گذشته نمی‌تواند طرحهای خود را اجرایی کند.

حیرت جهان از فناوری پدافند بومی یمن

در شرایطی که یمن سالهاست تحت شدیدترین محاصره اقتصادی، نظامی و سیاسی از سوی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی قرار دارد، ظهور یک قدرت پدافندی بومی و کارآمد در دستان انصارالله، موضوعی است که تحلیل‌گران نظامی را شگفت‌زده کرده است. انصارالله موفق شده با تکیه بر خودکفایی نظامی، حمایت‌های خارجی و مهندسی معکوس، یک شبکه پدافندی کارآمد و تهدیدکننده برای جنگنده‌ها و پهپادهای آمریکا ایجاد کند.

یمنی‌‎ها در سال‌های اخیر به توسعه توانایی‌های نظامی هوائی خود مشغول بوده‌اند، از موشک‌های بالستیک و موشک‌های کروز گرفته تا پهپاد از جمله توانمندی این جنبش در عرصه دفاعی است که جهان را غافلگیر کرده است.

گزارش‌های مختلف حاکی از آن است که انصارالله به موشک‌های پیشرفته‌ بومی مانند «ثاقب، برق، فاطر و حاطم» با برد متوسط دست یافته که توانایی انهدام اهداف در ارتفاعات بالا را دارند.

همچنین ساخت تجهیزات ردیابی الکترونیکی مانند گیرنده‌های راداری مجازی، به انصارالله امکان شناسایی و رهگیری اهداف بدون نیاز به رادارهای فعال را می‌دهند که قادرند پهپادها و جنگنده‌های آمریکایی را منهدم کنند. حتی گزارش‌های اطلاعاتی غربی تأکید دارند که انصارالله موفق به ساخت سلاح‌های ترکیبی از قطعات چینی، روسی و ایرانی شده که شناسایی آنها برای سامانه‌های آمریکایی دشوار است.

انصارالله همچنین با بهره‌گیری از موشک‌های ضدکشتی بالستیک مانند «آصف» و «تنکیل» که بردی بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتر دارند، تهدیدی جدی برای ناوگان‌های دریایی آمریکا در دریای سرخ و خلیج عدن ایجاد کرده‌اند. این موشک‌ها با سرعت بالا و قابلیت هدف‌گیری دقیق، توانایی انهدام کشتی‌های نظامی و تجاری را دارند.

از سوی دیگر، ساخت موشکهای مافوق صوت، زیردریایی‌های بدون سرنشین و پهپادها، یمن را به قدرت بلامنازع در دریای سرخ تبدیل کرده که حتی غربیها هم توان رویارویی با آنرا ندارند. پیشرفت فناوری‌های نظامی یمن به حدی بوده که مقامات پنتاگون اعتراف کرده‌اند که عملیات یمنی‌ها در دریای سرخ بزرگترین چالش آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم بوده است. پیروزی صنعا در منطقه‌ای به دست آمده که ایالات متحده مدعی بود مبادی ورودی‌ و خروجی‌ آنرا کنترل می‌کند، ولی الآن این کشور خود را در برابر چالش بی‌سابقه گرفتار می‌بیند.

لازم به ذکر است که یمن در دوران ریاست‌جمهوری علی عبدالله صالح، رئیس جمهور سابق این کشور، دارای مجموعه‌ای از سامانه‌های پدافند هوایی و موشکی بود که عمدتاً از شوروی سابق و کشورهای بلوک شرق تأمین شده بودند. این تسلیحات شامل موشک‌های پدافند هوایی کوتاه‌برد مانند سام-۷، سام-۱۴ و سام-۱۶ می‌شدند. با این حال، در اوایل دهه ۲۰۰۰، ایالات متحده به بهانهه جلوگیری از دسترسی گروه‌های تروریستی مانند القاعده به این تسلیحات، فشارهایی بر دولت صالح وارد کرد تا بخشی از این سامانه‌ها را منهدم کند اما انصارالله با مدیریت و درایت خود توانستند قدرت دفاعی سابق را این بار نه از طریق کمک خارجی بلکه با استفاده از ظرفیتهای بومی احیا کرده و نوعی بازدارندگی در برابر دشمنان ایجاد کنند.

لذا، اکنون یمن از موقعیت استراتژیک خود در دریای سرخ و تنگه باب‌المندب، به بازیگری محوری در مناقشه منطقه‌ای، به ویژه در مقابله با هژمونی آمریکا و حمایت از آرمان فلسطین تبدیل شده است.

توان پدافندی و تهاجمی انصارالله، با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته به سطحی رسیده که تهدیدی جدی برای نیروهای نظامی آمریکا و متحدانش محسوب می‌شود. با اینکه مقامات آمریکا همواره بدون سند و مدرک ایران را به ارسال تسلیحات به یمن متهم کرده‌اند اما آنچه اکنون انصارالله در اختیار دارند از صفر تا صد آن در داخل یمن ساخته می‌شود. انصارالله نشان داده‌اند که در دوره محرومیت‌ها می‌توانند از توان داخلی برای گذر از بحرانهایی که دیگران برای آنها به وجود آورده‌اند خلاص شوند.

زمانی که انصارالله در تابستان گذشته برای اولین بار از موشکهای هایپرسونیک خود رونمایی کرد غربیها مدعی بودند که یمن فناوری این سلاحها را در اختیار ندارد و آنرا یک بلوف نظامی تلقی می‌کردند اما با فرود اولین موشک فراصوت در سرزمینهای اشغالی، همه جهانیان متحیر شدند و طررز نگاه غربیها به توان بومی یمنی‌ها تغییر یافت.

تا جایی که مقامات آمریکایی به‌ صراحت نسبت به پیچیدگی و کارآمدی سامانه‌های پدافندی انصارالله ابراز نگرانی کردند. بیل لاپلانت، معاون وزیر دفاع آمریکا در دولت جو بایدن در این باره گفته بود:«ما با دشمنی مواجهیم که برخلاف تصورمان، دارای فناوری پیشرفته پدافندی و موشکی است. این موضوع تعادل تاکتیکی در دریای سرخ را برهم زده است».

پیامهای قدرت پدافند صنعا به واشینگتن

افزایش قدرت پدافندی یمن و ایجاد بازدارندگی در برابر دشمن، پیامهای آشکاری برای متجاوزان آمریکایی دارد. اگرچه جنگنده‌هایی مانند اف- 15 و اف-18 توان مانور بالایی دارند اما موشک‌های بومی یمن با سیگنال‌ گریزی می‌توانند آنها را به ‌طور بالقوه تهدید کنند، مخصوصاً در پروازهای نزدیک به خط ساحلی یا عملیات رهگیری در ارتفاع متوسط.

مسئله دیگر این است که آمریکا تا چند سال پیش قدرت بلامنازع در خلیج فارس و دریای سرخ به شمار می‌رفت ولی اکنون آسمان منطقه برای پهپادها و جنگنده‌های گران‌قیمت آمریکا دیگر امن نیست. پهپادهایی نظیر MQ-9A ریپر، با هزینه‌ای بین ۳۰ تا ۴۵ میلیون دلار به‌راحتی سرنگون می‌شوند و جایگزینی آنها پرهزینه و زمان‌بر است.

همچنین، وقتی یک گروه مقاومت مانند انصارالله می‌تواند چندین پرنده نظامی آمریکایی را ساقط کند، پیام آن برای متحدان واشینگتن روشن است:‌«چتر امنیتی آمریکا همیشه مؤثر نیست».

استفاده رقبای واشینگتن از تجربه موفق یمن

با توجه به موفقیت‌های چشمگیر انصارالله در سرنگونی پهپادها و تهدید جنگنده‌های آمریکایی، ارتش آمریکا نگران آن است که روسیه و چین بتوانند از این تجربه راهبردی بهره‌برداری کرده و در هر گونه درگیری آینده از آن برای ضربه زدن به رقیب قدرتمند خود استفاده کنند.

روسیه که با جنگ اوکراین به ‌دنبال ارتقاء روش‌های غیرمتعارف دفاع هوایی است، می‌تواند از مدل یمن در پدافند چابک و غیرمتمرکز استفاده کند. همچنین چین، که به‌دنبال توسعه ظرفیت‌های ضد دسترسی (A2/AD) در اطراف تایوان و دریای جنوبی چین است، از تجربه پدافندی یمن در طراحی سامانه‌های ضدپهپاد بومی و غیرراداری سود خواهد برد. این روند نشان می‌دهد که موفقیت‌های یمن، تنها در سطح منطقه‌ای باقی نمانده و می‌تواند الهام‌بخش راهبردهای جدید برای مهار برتری هوایی آمریکا در مناطق دیگر باشد.

مع‌الوصف، انصارالله نه ‌تنها توانسته با وجود محاصره، به یک نیروی بومی تولیدکننده سلاح تبدیل شود، بلکه با ساخت یک پدافند هوایی مدرن و پنهان‌کار، آسمان دریای سرخ را برای آمریکا و متحدانش ناامن کرده است. این توانمندی برای واشینگتن یک تهدید راهبردی غیرمنتظره محسوب می‌شود که نه ‌تنها چالش نظامی، بلکه چالش روانی و سیاسی نیز به همراه دارد. لذا، ایالات متحده و متحدانش، برای حفظ برتری هوایی در منطقه، نیاز به بازنگری فوری در دکترین پدافند و اخلال الکترونیکی خود دارند.